Języki obce i języki mniejszości w Polsce w roku szkolnym 2020/2021. Kilka faktów.

W związku z propozycjami poprawek do budżetu i rozporządzeniem ministra MEiN, media zaczęły pisać o językach mniejszości w Polsce. Rozporządzenie dotyczące zmniejszenia liczby lekcji niemieckiego z trzech do jednej jawnie dyskryminuje mniejszość niemiecką. Tak się składa, że najwięcej osób korzysta właśnie z tych klas. Język niemiecki przy okazji jest też nauczany jako język obcy w polskich szkołach. W debacie, którą niedawno organizował Deutsches Polen Institut, Marcin Król, konsul RP w Berlinie, wykorzystał ten fakt, żeby uzmysłowić niemieckim politykom, ile Polska przeznacza pieniędzy na lekcje języka niemieckiego. Postanowiłam sprawdzić, ile osób uczy się niemieckiego i przy okazji innych języków obcych i mniejszości. Do Polski przyjechało także wiele ukraińsko- i rosyjskojęzycznych dzieci, a tak się składa, że i te języki są nauczane i jako języki mniejszości, i jako języki obce, choć ukraiński jako obcy oferowała jedna szkoła publiczna, a w zeszłym roku szkolnym (2020/2021) korzystało z tej oferty zaledwie 19 uczniów. Jednak w związku z tym, że obecnie znajomość ukraińskiego jest bardzo pożądana, byłam ciekawa, jak w Polsce wygląda nauczanie tego języka.

Języki obce

Wszystkie dane tu omawiane czerpię ze strony dane.gov.pl. Tabela, która jest dostępna, nie rozróżnia, który język jest nauczany jako pierwszy, który jako drugi lub nawet trzeci (zazwyczaj w szkołach oferowane są dwa języki, ale na przykład w gimnazjum miałam jako trzeci język łacinę). Poza tym wzięłam pod uwagę tylko placówki publiczne, w których uczą się dzieci i młodzież. Analiza jest dość gruboziarnista, ponieważ nie rozróżniam placówek na przedszkola, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, oczywiście mogłabym, ale nie jest mi to do końca potrzebne.

Poniższa tabela przedstawia sumę uczniów i uczennic z całej Polski, które uczą się poszczególnych języków. Oczywiście dominuje angielski, potem jest niemiecki, rosyjski, hiszpański i francuski. Trochę mnie zaskakuje, że rosyjski jest na wciąż w pierwszej trójce i nie spodziewałam się, że hiszpański jest wyżej od francuskiego. Jak wspomniałam, nie jest podane, który język jest nauczany jako pierwszy, który jako drugi, itp. Interpretuję te dane jako zależne, tzn. uczennica, która jest jedną z ponad 5 milionów osób uczących się angielskiego, może być jednocześnie jedną z dwustu tysięcy osób, które uczą się rosyjskiego, bo w jej szkole akurat te dwa języki są oferowane.

Na uwagę zasługują też te mniejsze języki, bo i tutaj są niespodzianki. Jestem bardzo ciekawa, co się kryje pod kategorią “inne”. Nie wiem, skąd się wziął maltański, uprzedzając pytania – lekcje tego języka oferuje LO w miejscowości Krobia (woj. Wielkopolskie), na stronie liceum jednak nie znalazłam informacji. Turecki był i może wciąż jest oferowany w jednym z warszawskich liceów. Jak się domyślacie, słowackiego i czeskiego można się uczyć w miejscowościach przygranicznych, greckiego w pięciu szkołach, z czego trzy są w Krakowie, japońskiego można się uczyć w Zabrzu i Poznaniu.

Przyjrzyjmy się bliżej najczęstszym językom (angielski, niemiecki, rosyjski, hiszpański, francuski) i liczbie uczniów na województwa w roku szkolnym 2020/2021. Liczba uczniów jest znormalizowana (inaczej ciężko porównać ponad 5 milionów do dwustu tysięcy). Może Powinnam była jeszcze wziąć pod uwagę liczbę mieszkańców w każdym województwie, bo wiadomo, że w mazowieckim mieszka więcej osób niż w podlaskim, ale wykres służy jedynie ilustracji, które języki są popularniejsze w poszczególnych województwach:

Angielski i niemiecki wszędzie dominują, ale rosyjski nie wszędzie jest na trzecim miejscu, czasami też francuski przegania hiszpański.

Tutaj bardziej szczegółowa tabela ze wszystkimi językami z podziałem na województwa:

Wojewodztwo	angielski	arabski	chiński	czeski	francuski	grecki	hiszpański	inny	japoński	łacina	maltański	niemiecki	portugalski	rosyjski	słowacki	turecki	ukraiński	włoski
DOLNOŚLĄSKIE	365452	0	0	116	7089	0	4182	97	0	760	0	157841	0	3129	0	0	0	754
KUJAWSKO-POMORSKIE	269601	0	0	0	5368	0	4456	12	0	813	0	89639	0	11156	0	0	0	1913
ŁÓDZKIE	327018	22	0	0	9743	0	9920	0	0	229	0	101111	0	14232	0	0	0	831
LUBELSKIE	288371	21	0	0	4471	0	14927	36	0	801	0	75878	0	31418	0	0	0	1011
LUBUSKIE	127990	0	59	0	2512	27	764	308	0	56	0	66275	0	1021	0	0	0	289
MAŁOPOLSKIE	496817	25	0	21	14998	104	17451	0	0	1125	0	157759	0	8151	22	0	0	5514
MAZOWIECKIE	795684	12	20	0	25016	16	47958	262	0	934	0	207133	559	58439	0	4	0	6398
OPOLSKIE	124622	0	0	60	2537	0	2691	0	0	159	0	46818	0	1083	0	0	0	566
PODKARPACKIE	302399	0	0	0	8781	0	14134	0	0	1115	0	102730	0	6136	0	0	0	1266
PODLASKIE	157633	0	155	0	4134	0	1369	87	0	565	0	37528	0	27456	0	0	0	84
POMORSKIE	332121	0	69	0	5551	0	13888	201	0	345	0	110996	0	8252	0	0	0	1006
ŚLĄSKIE	600914	1	125	14	16784	0	19287	17	56	814	0	176594	0	9669	0	0	0	8466
ŚWIĘTOKRZYSKIE	159270	18	0	0	2182	0	3876	0	0	591	0	53861	0	9333	0	0	0	1419
WARMIŃSKO-MAZURSKIE	187549	0	0	0	1733	0	4644	54	0	74	0	61017	0	9167	0	0	19	971
WIELKOPOLSKIE	526490	0	5	0	6247	0	17514	51	321	743	63	196675	0	5781	0	0	0	935
ZACHODNIOPOMORSKIE	199512	0	0	0	1219	0	2910	45	0	0	0	97725	0	917	0	0	0	1178

Języki mniejszości

Przyjrzyjmy się zatem, ile osób uczyło się języków mniejszości w ostatnim roku szkolnym. Liczba uczniów i tutaj  jest znormalizowana. Konkretne liczby znajdziecie w tabeli.

Wojewodztwo	białoruski	hebrajski	kaszubski	łemkowski	litewski	niemiecki	ormiański	rosyjski	słowacki	ukraiński
DOLNOŚLĄSKIE	0	187	0	94	0	114	0	0	0	81
KUJAWSKO-POMORSKIE	0	0	0	0	0	95	0	0	0	0
ŁÓDZKIE	0	0	0	0	0	98	0	0	0	0
LUBELSKIE	0	0	0	0	0	46	0	0	0	21
LUBUSKIE	0	0	0	16	0	577	0	0	0	8
MAŁOPOLSKIE	0	0	0	193	0	4	8	0	188	59
MAZOWIECKIE	18	169	0	0	0	36	16	33	0	98
OPOLSKIE	0	0	0	0	0	29256	0	0	0	0
PODKARPACKIE	0	0	0	0	0	0	0	0	0	297
PODLASKIE	2641	0	0	0	599	0	0	12	0	386
POMORSKIE	80	0	20189	0	0	3024	18	0	0	271
ŚLĄSKIE	0	0	0	0	0	20943	0	0	0	15
ŚWIĘTOKRZYSKIE	0	0	0	0	0	35	0	0	0	0
WARMIŃSKO-MAZURSKIE	0	0	0	0	0	2163	0	0	0	734
WIELKOPOLSKIE	0	0	0	0	0	21	0	0	0	35
ZACHODNIOPOMORSKIE	0	0	0	0	0	237	0	0	0	170

Praktycznie we wszystkich województwach, z wyjątkiem podkarpackiego i podlaskiego, nauczany jest język niemiecki. Najwięcej języków jest oferowanych w mazowieckim, ale to w pomorskim jest największa liczba uczniów, ze względu na kaszubski.

Sprawdźmy, jak wygląda rozkład uczniów w ostatnich trzech latach:

Liczba uczniów jest zlogarytmowana, bo, jak zobaczycie w tabeli, są naprawdę duże różnice. Ciężko na wykresie porównać niemiecki, którego uczy się ponad 50 tys. osób, z 42. uczniami i uczennicami, które uczą się ormiańskiego. Bez normalizacji, trudno byłoby właściwie o tych mniejszych językach cokolwiek powiedzieć:

Generalnie liczba uczniów w przypadku większości języków nieznacznie zmalała.

rok szkolny	2018/2019	2019/2020	2020/2021
białoruski	2926	2794	2739
hebrajski	464	361	356
kaszubski	20396	20623	20189
łemkowski	306	313	303
litewski	609	588	599
niemiecki	60169	58889	56649
ormiański	76	58	42
rosyjski	45	135	45
słowacki	197	188	188
ukraiński	2867	2943	2175

Zastanawiające mogą być różnice między poszczególnymi latami w przypadku rosyjskiego. Przyznam, że spodziewałam się, że więcej osób będzie zainteresowanych lekcjami rosyjskiego, ale być może fakt, że ten język jest dostępny w szkołach jako język obcy sprawia, że jest mniej chętnych. Natomiast równie dobrze ten argument mógłby przemawiać za niemieckim, a jest to największa mniejszość językowa w Polsce. Ciekawe też, dlaczego liczba osób zainteresowanych ormiańskim jest niższa z roku na rok.

Podsumowując, angielski, niemiecki i rosyjski są trzema najpopularniejszymi językami obcymi, których młodzież i dzieci uczyły się w roku szkolnym 2020/2021 w szkołach publicznych. Niestety brakuje informacji, który z tych przedmiotów był nauczany jako pierwszy, drugi czy trzeci język, bo – o ile się orientuje – to ma przełożenie na liczbę godzin. Ponadto zaskoczyła mnie obecność niektórych języków na liście, m.in. maltańskiego czy tureckiego. Co do języków mniejszości – wiedziałam, że niemiecki jest tym największym, ale nie spodziewałam się takich różnic między liczbą użytkowniczek i użytkowników poszczególnych języków. W każdym razie dobrze sobie uzmysłowić, że rozporządzenie ministra ograniczające lekcje niemieckiego jako języka mniejszości dotknie naprawdę dużą grupę ludzi.

Dane zaczerpnęłam stąd:

• dane dotyczące języków mniejszości
• dane dotyczące języków obcych