Trauma, ośrodek Broki i język

O języku w mózgu uczy się na wstępie do językoznawstwa, że jest ośrodek Broki, ośrodek Wernickego i inne obszary, które są aktywne w czasie przetwarzania czy produkcji mowy. Mówi się również o afazji czyli zaburzeniach funkcji językowych, które wynikają z uszkodzenia mózgu (z afazją borykał się między innymi Sławomir Mrożek). Na studiach nikt mi nie powiedział, jak na język w mózgu wpływa trauma.

Nieprzyjemne wspomnienia wywołują dyskomfort, o traumatyzujących wydarzeniach trudno jest mówić. To wydaje się absolutnie normalnym, mam wrażenie, że wie o tym każdy. Tym bardziej się zdziwiłam, że badanie przeprowadzone przez zespół Bassela Van der Kolka pokazuje, że trauma wpływa na obszar mózgu, który odpowada za produkcję mowy.

Zespół Van der Kolka poprosił pacjentów, by szczegółowo opisali swoje doświadczenia, historie zostały nagrane. Wszystko odbyło się za zgodą pacjentów. Następnym etapem było badanie mózgu – pacjenci leżeli nieruchomo w skanerze i słuchali nagranych opisów swoich traumatycznych przeżyć. Oprócz silnych reakcji ciała, takich jak podwyższone ciśnienie, tętno czy spłycony oddech, badacze uzyskali dane o pobudzonych obszarach w trakcie odsłuchiwania historii. Pobudzony był układ limbiczny, który odpowiada za emocje, natomiast znaczący spadek aktywności zaobserwowano w ośrodku Broki. Co więcej, znacząco bardziej aktywny był obszar kory wzrokowej (pole 19 Brodmanna), rejestrujący obrazy, które po raz pierwszy docierają do mózgu. Mózg straumatyowanej osoby widzi obrazy i emocje, tak jakby się wydarzały tu i teraz, ale nie jest w stanie ich ubrać w słowa. Trauma jest przedwerbalna pisze Van der Kolk (loc 886). Psychiatra wskazuje również, że pacjenci są w stanie tworzyć narrację wokół wydarzeń, ale słowa nie oddają w pełni tego, co przeżyli – wszystkich obrazów i emocji. 

Ośrodek Broki jest znany językoznawcom, zwłaszcza tym, którzy zajmują się zaburzeniami mowy. Paul Broca, XIX-wieczny lekarz, miał styczność z pacjentami, którzy mieli zaburzenia mowy – jeden z nich, Luis Victor Leborgene, wypowiadał jedynie słowo “tan”. Po jego śmierci okazało się, że lewa części płata czołowego jego mózgu była uszkodzona. Podobne zmiany w mózgu wykryto u innego pacjenta, Lelonga, który był w stanie wypowiedzieć jedynie kilka słów.

Oprócz ośrodka Broki, za język odpowiada również ośrodek Wernickego, a tym, jak mózg i poszczególne jego części reagują na język(i) zajmuje się neurolingwistyka.

Na podstawie:Bassel Van der Kolk, Strach ucieleiśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy, przełożyła Małgorzata Załoga, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2018.